Informacje podstawowe
Rekultywacja Jezior: Przywracanie Naturalnej Harmonii i Zdrowia Ekosystemów Wodnych
Rekultywacja jezior to proces niezwykle istotny dla przywracania naturalnej równowagi i zdrowia ekosystemów wodnych. Jeziora, będące ważnymi zbiornikami wodnymi, są narażone na różnego rodzaju degradację związaną z zanieczyszczeniem, eutrofizacją, czy też utratą bioróżnorodności. W odpowiedzi na te wyzwania, proces rekultywacji jezior stanowi kluczową strategię przywracania ich naturalnego piękna i funkcjonalności.
Rekultywacja jezior, która doświadcza m.in. wysokiej trofii i zakwitów sinicowych to jedna z usług oferowanych przez firmę PROTE.
Trzon usługi stanowi chemiczne blokowanie fosforu bezpośrednio w osadach dennych jeziora (zbiornika) podczas kontrolowanego i sztucznie wywołanego wzburzenia tych osadów (zjawisko resuspensji). Dodatkowo chemiczne blokowanie fosforu jest wspierane przez indywidualnie dobierane metody dodatkowe tj. zatapianie słomy jęczmiennej, sadzenie makrofitów i makroglonów, regulacja obsady gatunkowej ryb, bagrowanie wydzielonych fragmentów dna itp.
Źródło problemu
Wiele czystych niegdyś jezior posiada obecnie niewielkie walory estetyczne, rekreacyjne i użytkowe, a rosnące stale zapotrzebowanie na wodę skłania do traktowania zbiornika jako potencjalnego źródła wody pitnej. Najczęstszy końcowy efekt degradacji jezior – zakwity sinicowe - stają się coraz istotniejszym problemem medycznym, choć do niedawna stanowiły jedynie mankament estetyczny. Dominujące w zdegradowanych zbiornikach sinice produkują groźne dla zdrowia toksyny.
Rekultywacja jezior jest dziedziną, w której obiektem zabiegów jest ekosystem, a głównym celem jest uzdrowienie sytuacji ekologicznej. Polega na zatrzymaniu lub cofnięciu postępujących procesów wzrostu żyzności zbiorników. Wymiernym efektem skutecznych zabiegów rekultywacyjnych jest zlikwidowanie zakwitów sinicowych, a co za tym idzie poprawa jakości wody (m.in. wzrost przezroczystości).Przykłady toksycznego oddziaływania sinic i ich toksyn na ludzi oraz zwierzęta, odnotowane w literaturze światowej.
Przeprowadzona analiza sytuacji blisko 1250 jezior i zbiorników w Polsce wykazała, że około 30% z nich to zbiorniki zdegradowane, wymagające działań naprawczych, w tym rekultywacyjnych. Kolejne około 30% to akweny zagrożone degradacją. (Źródło: Soszka, H. 2010. Założenia projektu dotyczącego ograniczeń w korzystaniu z wód jezior i użytkowaniu ich zlewni. Mat. konf. "Ochrona i rekultywacja jezior", Toruń, 2010.)
Dlaczego rekultywacja?
Postępujący szybko proces wzrostu żyzności (eutrofizacji) jezior jest skutkiem nasilającego się wpływu antropogenicznego. Zwiększenie ilości biogenów w zbiorniku, będące konsekwencją bezpośredniego dopływu zanieczyszczeń (ścieków komunalnych i przemysłowych), intensywnego nawożenia pól wokół zbiornika, zwiększenia erozji w zlewni, wpływu ptactwa wodnego (ekskrementy, dokarmianie) i zbyt "intensywnej" działalności wędkarzy (używania nadmiernych ilości firmowych zanęt bogatych w fosfor) jest przyczyną niekorzystnych zmian zachodzących w jeziorze, przejawiających się między innymi:
- masowym rozwojem glonów, zwłaszcza sinic (zakwity),
- pogorszeniem warunków świetlnych,
- stopniowym zanikiem roślinności makrofitowej, zasiedlającej dno zbiorników,
- zubożeniem gatunkowym fauny i flory,
- wyczerpywaniem zasobów tlenu w warstwach przydennych.
Schemat przedstawia możliwość odwrócenia ww. negatywnych zjawisk zachodzących w przeżyźnionych jeziorach poprzez zastosowanie metody PROTE-fos.